Το αξιόλογο άρθρο του Στάθη Λουκά, ως απάντηση στο οποίο γράφτηκε το παρόν, βρίσκεται εδώ.
Ασυναίσθητα,
διαβάζοντας το παραπάνω άρθρο, μου ήρθε
στο νου ένα παλιό τραγούδι του Μίκη, σε
στίχους του αξέχαστου Ιάκωβου Καμπανέλλη,
ο “Εχθρός Λαός”, όπου, μεταξύ άλλων,
μας μιλά για ένα λαό, ο οποίος ήθελε απλά
“να έχει το μεροκαματάκι του”.
Κεντρική γραμμή
πάνω στην οποία κινείται το αξιόλογο,
ομολογουμένως, παραπάνω πόνημα είναι
η “
υποβάθμιση
του ρόλου της εργασίας” ,
“η
απαξίωσή της”, το
ότι “η
εργασία κατάντησε πάλι εμπόρευμα”.
Η εργασία, βέβαια,
ποτέ δε σταμάτησε να είναι εμπόρευμα,
στο βαθμό εις τον οποίο παρομοίως
εξακολουθούσαν να είναι εμπόρευμα και
οι άλλοι δυο πατροπαράδοτοι παραγωγικοί
συντελεστές, γη και κεφάλαιο.
Αυτό που φαίνεται
να χάνει το άρθρο είναι η εξέλιξη της
κοινωνίας (εξού και η θυμική αναφορά
στο τραγουδάκι). Και μαζί με την εξέλιξη
της κοινωνίας ακολουθεί και η εξέλιξη
της εργασίας.
Και τι είναι
αυτό που χαρακτηρίζει την εξέλιξη της
εργασίας; Κατά τη γνώμη μου, εν πρώτοις
η τεχνολογία, και, παρεπόμενα, η
ανταγωνιστικοποίησή της μέσω της ανάγκης
για απόκτηση ικανοτήτων (skills)
, δηλαδή θεωρητικής και τεχνολογικής
εξειδίκευσης του υποψηφίου εργαζόμενου.
Δεν ωφελεί, ως
αριστερά, να κλείνουμε τα μάτια στα νέα
δεδομένα. Είναι ξεκάθαρο ότι οι εποχές
έχουν αλλάξει. Το ότι οι πιο ανταγωνιστικές
οικονομίες διαθέτουν και τις πιο
ελαστικές μορφές εργασίας, είναι η
απόδειξη ότι το μέλλον είναι ακριβώς
αυτό. Τα παλιά μας βιβλία, οι δεδομένες
φόρμες μας, δηλαδή, μελέτης και ανάλυσης
του φαινομένου, έχουν σκονιστεί τόσο
πολύ, ώστε να μη χρησιμεύουν πια ως
εργαλεία επιστημονικής δουλειάς για
μια σύγχρονη θεωρητική αντιμετώπιση.
Αλλά, ούτε και
η προσκόλληση σε συνδικαλιστικές
πρακτικές παλαιάς κοπής βοηθά πλέον. Ο
ίδιος ο εργαζόμενος πρέπει να αναλάβει
το βάρος της υπεράσπισης των δικαιωματων
του. Πολλές φορές, για να το επιτύχει
αυτό θα πρέπει να ενώνεται, και να
διαμορφώνει νεωτεριστικά συνδικαλιστικά
σωματεία, στον άμεσο και ευρύτερο χώρο
της δουλειάς του, όντας όμως ο ίδιος
υπεύθυνος για την επιτυχή έκβαση των
στόχων που κάθε φορά αυτά θέτουν, και
όχι να περιμένει από τους διαπλεκόμενους
εσμούς των “εργατοπατέρων”, να
λειτουργούν ως “από μηχανής θεοί”.
Η σύγχρονη
κοινωνία, η κοινωνία του μέλλοντος,
θέλει τον εργαζόμενο, υπεύθυνο, μορφωμένο
(educated) ενεργό πολίτη. Εκεί
ακριβώς πρέπει να δώσει το βάρος η
σύγχρονη, μεταρρυθμιστική, αριστερά.
Μεγάλο βάρος
στην παιδεία, ώστε να παράγει ένα υπεύθυνο
σκεπτόμενο πολίτη, και πάντα σε αρμονική
κατεύθυνση με “τις ανάγκες της αγοράς”,
έτοιμο δηλαδή για να αποδώσει τα μέγιστα
στην κοινωνία και να ανταμειφθεί αναλόγως
από αυτήν.
Ενίσχυση των
θεσμών, τήρηση των νόμων, με την άτεγκτη
επίβλεψη της πολιτείας, ώστε το παιχνίδι
να παίζεται κάθε φορά με ανοικτά χαρτιά,
και να μην υπάρχουν φαινόμενα άδικης
εκμετάλλευσης κοινωνική ομάδας από
κοινωνική ομάδα, κοινωνικής τάξης από
κοινωνική τάξη, ανθρώπου από άνθρωπο.
