Η ώρα της κρίσης έχει έλθει πλέον για τα συσσωρευμένα κακώς κείμενα της μεταδικτατορικής νεοελληνικής πραγματικότητας. Ανάμεσα δε σε αυτά, ξεχωριστή θέση κατέχει ο εφαρμοσμένος συνδικαλισμός, δημοσίου τε και ιδιωτικού τομέα.
Ήδη η συζήτηση για τη σχέση της ανανεωτικής - μεταρρυθμιστικής αριστεράς ως πολιτικής οντότητας με τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας, για ένα συνδικαλισμό απαλλαγμένο από τις ιδιοπάθειες του παρελθόντος, έχει ανοίξει.
Από την πρώτη στιγμή όμως προκύπτουν θεμελιώδη ερωτήματα προς απάντηση, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η περαιτέρω ανάλυση και εμβάθυνση στο θέμα.
Ένα πρώτο ερώτημα προς απάντηση είναι αν ωφελεί ακόμα ο διαχωρισμός του (όποιου) συνδικαλιστικού κινήματος σε δυο ξεχωριστές δομές, μια του δημόσιου τομέα και μια του ιδιωτικού. Κατ΄αρχάς η εύκολη απάντηση είναι ότι δεν ωφελεί.
Για μια στιγμή όμως! Εκτός των άλλων διαφορών για τις οποίες γίνεται λόγος παρακάτω, αν αληθεύει ότι αυτή τη στιγμή μέσα από τα συνδικαλιστικά όργανα εκφράζεται το 55% των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ το ανάλογο ποσοστό συμμετοχής στον ιδιωτικό τομέα υπολείπεται του 5% (τα ποσοστά τα μεταφέρω όπως τα άκουσα και δεν είμαι σε θέση να τα επιβεβαιώσω), είναι φανερό ότι οποιαδήποτε προσπάθεια συνένωσης αυτή τη στιγμή θα έφερε λεόντεια χαρακτηριστικά υπέρ των δημοσίων υπαλλήλων. Με άλλα λόγια θα ήταν η χαριστική βολή για το συνδικαλισμό στον ιδιωτικό τομέα, o οποίος θα εξαφανιζόταν καταπνιγόμενος από αυτήν την έκταση της δυναμικής του δημόσιου τομέα.
Η δεύτερη απάντηση που πρέπει να δοθεί είναι αυτή στην κομματική ταμπέλα. Είναι πλέον προφανής η ζημιά που έχει κάνει η κομματική ποδηγεσία στη συνδικαλιστική πρακτική των τελευταίων δεκαετιών. Οι κομματικές συνδικαλιστικές παρατάξεις κατάφεραν διαχρονικά δυο ειδών χτυπήματα, ανάλογα με την προέλευσή τους.
Το πρώτο είδος χτυπήματος πηγάζει από τις κυβερνητικές συνδικαλιστικές παρατάξεις, και τη διαλεκτική σχέση κυβέρνησης-αντιπολίτευσης ανάμεσα στα κόμματα που τα πατρονάριζαν (ΠΑΣΟΚ - ΝΔ). Εν ολίγοις, και εναλλασσόμενα, ως ηλεκτρικό ρεύμα, κεραυνοβόλησαν την ελληνική κοινωνία στο δίπολο: "Προσλήψεις και ρουσφέτια εσείς - απεργίες εμείς".
Από κοντά και τα κόμματα της Αριστεράς, ως επί το πλείστον το ΚΚΕ, και λιγότερο ο Συνασπισμός, πρωτοστάτησαν σε μαξιμαλιστικές απαιτήσεις και κινητοποιήσεις. ελέγχοντας σημαντικό αριθμό σωματείων και οργάνων σε όλες τις βαθμίδες, τα αποψίλωσαν από μέλη, προβάλλοντας ξεκάθαρα την υπερφίαλη πολιτική τους προπαγάνδα, όπως πχ τον αγώνα ενάντια στα μονοπώλια, τον αγώνα για τη διεθνή ύφεση και ειρήνη κλπ.
Παρατηρήθηκαν επίσης πρακτικές όπου οι κομματικά εγκάθετοι συνδικαλιστές ήταν κράτος εν κράτει, μια μορφή παράπλευρης εξουσίας, ένας θύλακας αποφάσεων εκτός οργανογράμματος, με ύποπτης προέλευσης και αμφισβητούμενης στόχευσης ενέργειες.
Εδώ θα πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθ΄όσον υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των εργαζομένων εκατέρωθεν, και αυτό επιρρέασε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε ο συνδικαλισμός και στις δυο όχθες. Αναμφίβολα, κύριο ρόλο έπαιξε η προστασία της μη απόλυσης, η οποία έκανε πιο εύκολη τη συμμετοχή στο λεγόμενο "συνδικαλιστικό κίνημα" για τον εργαζόμενο του δημόσιου τομέα, και ευνόησε και την ανάπτυξη συντεχνιακών διεκδικήσεων.
Αλλά και στον ιδιωτικό τομέα υπήρχαν κακώς κείμενα ιδιαίτερα εξ αιτίας της πρωτοκαθεδρίας του ΚΚΕ στα σωματεία, καθ΄όσον το κόμμα αυτό δεν είχε τη δυνατότητα να συλλάβει τα, σε δεύτερο χρόνο, συνεπακόλουθα της απόλυτης αγωνιστικής τακτικής που ακολουθούσε, κάτι το οποίο είχε αποτέλεσμα και κραταιές βιομηχανίες να κλείσουν, και οι άνεργοι να αυξάνονται. (Το ότι εκ των υστέρων απορροφώντο από το δημόσιο τομέα, έτερον εκάτερον). Σήμερα δε έχουν μείνει σωματεία σφραγίδες, τα οποία εκπροσωπούν στην ουσία υπομοναδιαίες ποσοστώσεις του συνόλου των εργαζομένων, να μάχονται τον καπιταλισμό, ως άλλος Δον Κιχώτης τους ανεμόμυλους.
Ποια λοιπόν πρέπει να είναι η στρατηγική ενός σύγχρονου αριστερού μεταρρυθμιστικού κόμματος στην αυγή του 21ου αιώνα στην Ελλάδα;
Κατά τη γνώμη μου στρατηγικός στόχος θα πρέπει να είναι η επανάκτηση την εμπιστοσύνης των εργαζομένων στη συλλογική τους δύναμη. Και για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι αναμφισβήτητοι οι παρακάτω όροι:
Α) Απογαλακτισμός των συνδικαλιστικών παρατάξεων από τα κόμματα. Εξ αιτίας των φαινομένων τα οποία αναλύθηκαν πιο πάνω.
Εννοείται ότι το πρώτο παράδειγμα θα πρέπει να το δώσει η ίδια η ανανεωτική - μεταρρυθμιστική αριστερά, απαρνούμενη ως σχήμα λόγου τον ίδιο τον κομματικό της εαυτό.
Β) Κατανόηση των σύγχρονων εργασιακών δεδομένων και απαιτήσεων.
1.Η εποχή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης έχει περάσει, και θα διακινδυνεύσω να πω, στεναχωρώντας κάποιους, ανεπιστρεπτί. Αντίθετα όμως ανοίγεται πεδίο δόξης λαμπρόν στην υπογραφή συμφώνων εργασίας στους τόπους εργασίας, ατομικών αλλά και συλλογικών.Αυτό μπορεί να φαίνεται κακό αλλά έχει και καλά στοιχεία, όπως την απαλλαγή του εργαζόμενου από την κηδεμονία του εργατοπατέρα, τη μεταβίβαση της ευθύνης της διαπραγμάτευσης στον ίδιο τον εργαζόμενο, με συνακόλουθο την συνδικαλιστική, κοινωνική και πολιτική του ωρίμανση σύμφωνα με τις επιταγές του νέου αιώνα, τον οποίο ήδη διανύουμε.
Θα πρέπει λοιπόν η σύγχρονη αριστερά να φοβηθεί αυτά τα νέα δεδομένα και να τα ξορκίσει γυρνώντας πίσω στο χρόνο; Σε καμιά περίπτωση όχι, αλλά, αντίθετα πρέπει να συντονιστεί στο νέο μήκος κύματος, ενισχύοντας όπου και όπως μπορεί τη διαμόρφωση ανεξάρτητων συλλογικών μορφωμάτων στους χώρους δουλειάς, έχοντας όμως, πάντα κατά νου τον προηγούμενο όρο περί αποκομματικοποίησης.
2. Η εποχή του πενθήμερου - οκτάωρου μας αφήνει και αυτή οριστικά χρόνους όπου να είναι. Το δίλημμα "τι είναι καλύτερο; ένας ολόκληρος νέος μισθός ή δυο νέοι μισοί" μπορεί να ακούγεται αποπροσανατολιστικό, αλλά δυστυχώς υπάρχει απάντηση, και αυτή είναι "ότι θα βοηθήσει την ανάπτυξη της οικονομίας ώστε στο μέλλον οι δυο μισοί να γίνουν και αυτοί δυο ολόκληροι." Κι όσο κι αν είναι δύσκολο να το χωνέψουμε αυτό, είναι σίγουρα πιο δύσκολο από το να αποδεχθούμε την επέκταση της λειτουργίας των εμπορικών τις Κυριακές, ως μέσο για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά, δυστυχώς, ούτε κι αυτό το κατορθώνουμε.
Γ) Μορφές πάλης - Απεργία.
Πρέπει να ομολογήσουμε από κοινού όλοι ότι η απεργία απαιτεί στην εποχή μας την πλέον παρωχημένη μορφή πάλης. Η εποχή κατά την οποία οι εργάτες απεργούσαν για να πλήξουν τον κακό εργοστασιάρχη βρίσκεται πλέον στα όνειρά μας, αν υπήρξε ποτέ.Στην εποχή μας, όπως το πέταγμα της πεταλούδας προκαλεί ασύμμετρα αποτελέσματα, έτσι και η απεργία καταλήγει να πλήττει οποιονδήποτε άλλον εκτός από αυτόν τον οποίο στοχεύει. Εκτός κι αν αυτός είναι ο στόχος, να βρίσκονται μεγάλα μέρη μέρη της κοινωνίας όμηροι, για την επίτευξη συνδικαλιστικών επιδιώξεων διάφορων ομάδων, κυρίως του δημοσίου τομέα, εφ΄όσον μόνο αυτός και κάποια προστατευμένα επαγγέλματα, είναι σε θέση πλέον να διοργανώσουν απεργία.
Η ανανεωτική αριστερά θα πρέπει να προτείνει σαν πρώτο όπλο τον διάλογο, και στη συνέχεια άλλες νεωτεριστικές και πρωτότυπες μορφές, οι οποίες δεν θέτουν σε καθεστώς ομηρίας τρίτους. Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε μορφή πάλης αποφασιστεί θα πρέπει να εκφράζει στην πραγματικότητα το σύνολο των εργαζομένων στους οποίους αφορά, και να μην είναι απόφαση μιας κομματικής συνδικαλιστικής διοίκησης αποξενωμένης από τη βάση της.
Δ) Επιθεώρηση Εργασίας - Εφαρμογή των Νόμων
Οι νόμοι ισχύουν για όλους από όποια πλευρά κι αν βρίσκονται. Σημαία της σύγχρονης αριστεράς πρέπει να γίνει ο αγώνας για την εφαρμογή τους. Η ίδια η μεταρρυθμιστική αριστερά πρέπει αποτελεί μοχλό πίεσης για τη δραστηριοποίηση των στελεχών του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας στους τόπους εργασίας, για την τήρηση της νομοθεσίας που διέπει τις εργασιακές σχέσεις, για την τήρηση του fair play.
Ο συνδικαλισμός είναι φιλελευθερισμός και δημοκρατία, διότι αφορά στον διάλογο ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες. Από την άλλη, η απουσία του συνδικαλισμού παραπέμπει σε ολοκληρωτισμό.
Στη σύγχρονή επιστημονική θεωρία της διοίκησης των επιχειρήσεων, ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο αφορά στο διάλογο και τις σχέσεις μεταξύ διοίκησης και σωματείου. Ας γίνει η σύγχρονη μεταρρυθμιστική ανανεωτική αριστερά η δύναμη που θα εξισορροπήσει την πλάστιγγα προς όφελός του τελευταίου σε αυτό τον διάλογο.
