Ραντάρ πολιτικού χώρου

Γίνεται πολύς λόγος τελευταία για το διαχωρισμό αριστεράς – δεξιάς, και κατά πόσο αυτή η αντίθεση είναι υπαρκτή.

Προβάλλεται δε από πολλούς η άποψη ότι, είναι ξεπερασμένο, αναδρομικό και αναχρονιστικό να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε τα πολιτικοκοινωνικά φαινόμενα με όρους αριστεράς δεξιάς.

Ας δούμε για παράδειγμα τι λέει επί λέξει η αξιόλογη αρθρογράφος Εύη Δεληπέτρου σε πρόσφατο άρθρο της στην ιστοσελίδα της «Μεταρρύθμισης»:

«Η έννοια της αριστεράς, με ευθύνη όλων ημών που υπήρξαμε αριστεροί, είναι κενή περιεχομένου, όταν δεν παραπέμπει σε έναν επικίνδυνο ριζοσπαστικό ακτιβισμό. Βέβαια δεν είμαστε δεξιοί. Αλλά αυτό δεν λέει πολλά. Πιθανά κάποτε, εμείς και κυρίως νεότεροι που θα δώσουν τις σημερινές μάχες για ελευθερία, δημοκρατία και δικαιοσύνη, να ορίσουν ξανά το τι μπορεί να σημαίνει αριστερά. Όμως πρός το παρόν έχουμε ηττηθει στο πεδίο των ιδεών και αριστερός, όταν δεν σημαίνει κάτι τύπου Ζίζεκ, σημαίνει ό,τι περίπου σημαίνει αυτός που είναι πολιτικά ...βόρειος. Και το να εμμένουμε στον χαρακτηρισμό «αριστερός» σαν αυτός να μας προσδίδει κάποια ιδεολογική ηγεμονία, ή έστω κάποια καθαρή πολιτική νοηματοδότηση, στερείται πλέον της όποιας αξίας.»

Αντιπαρερχόμενος τα νοηματικά κενά που προκαλεί ο συλλογισμός: «η αριστερά είναι κενή περιεχομένου, αλλά, βέβαια, δεν είμαστε δεξιοί», προσωπικά θα υποστηρίξω ότι το να είσαι αριστερός αποτελεί, πριν από την πολιτική απόχρωση της έννοιας, μια κωδικοποίηση των προσωπικών σου αξιών, αυτών των οποίων σε χαρακτηρίζουν ως άτομο.

Το να είσαι αριστερός σημαίνει ότι δεν αποδέχεσαι την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο σε καμιά της μορφή.

Σημαίνει επίσης ότι πάνω από το προσωπικό σου όφελος προτάσσεις το ευρύτερο κοινωνικό όφελος. Το δε προσωπικό σου όφελος μπορεί να εκληφθεί μόνο ως μέρος και αποτέλεσμα του ευρύτερου κοινωνικού τέτοιου.

Σε αυτό το σημείο βεβαίως πρέπει να ξεκαθαριστεί τι εννοούμε ως «ευρύτερο κοινωνικό όφελος» και, πάνω από όλα, πρέπει να αντιδιασταλεί  με το «μερικό συντεχνιακό όφελος.». Αυτό το τελευταίο λειτουργεί σαν πολλαπλασιαστική προβολή του ατομικού ωφέλους, αντιτιθέμενο με το ευρύτερο κοινωνικό όφελος.

Κάπου εδώ, στην αντίθεση αριστεράς – δεξιάς, υπεισέρχεται και η πολιτική.

Όταν δηλαδή έχουμε ομάδες ανθρώπων οι οποίες θεσμικά και οργανωμένα, συμμετέχουν σε ένα διάλογο με σκοπό την πολυεπίπεδη διοίκηση της κοινωνίας, θα υπάρχει πάντα το τελευταίο γράμμα του θέματος, αυτό δηλαδή το στοιχείο που θα χαρακτηρίζει τις αποφάσεις και τους τρόπους δράσης κάθε μιας από αυτές.

Ο χαρακτήρας αυτός, με βάση τις παραδοχές που θέσαμε παραπάνω, θα κινείται αναπόφευκτα κάπου στον άξονα αριστεράς δεξιάς.

Αυτό όμως που περιπλέκει τα πράγματα στην εποχή μας είναι ότι, ο άξονας αυτός, από μόνος του, δεν επαρκεί για την πλήρη θεώρηση του φαινομένου.

Οφείλουμε να παρατήσουμε πως, εκτός από τον οριζόντιο άξονα αριστεράς δεξιάς, ο πολιτικός χώρος σαρώνεται κι από έναν κατακόρυφο άξονα αυτόν της αντίθεσης προοδευτισμού  - συντηρητισμού.

Ο όρος προοδευτισμός εδώ δεν προσπαθεί να αποδώσει μια εκφυλιστική έννοια της προόδου. Αντίθετα, χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την τάση να έχει κανείς προοδευτικές ιδέες. Ιδέες, δηλαδή, οι οποίες αφήνουν πίσω τους κάποιο καθιερωμένο, αλλά μάλλον ξεπερασμένο σχήμα, και δημιουργούν ένα καινούριο μοντέλο το οποίο θα μπορέσει να απελευθερώσει νέες δυνάμεις προόδου.

Ο συντηρητισμός αυτό το απεχθάνεται, είναι φίλος της πεπατημένης, δε θέλει να διακινδυνέψει αλλαγές. Κύριο χαρακτηριστικό του συντηρητισμού, και μέγιστο πολιτικό στοιχείο του, είναι ότι, κατά τεκμήριο, ευνοεί το status quo. Μη δοκιμάζοντας καινούρια σχήματα, μοντέλα και ερμηνείες, οι ευνοημένοι μια δεδομένης κοινωνικο- ιστορικής περιόδου, παραμένουν ευνοημένοι, και οι ριγμένοι παραμένουν ριγμένοι.

Ο συντηρητισμός έχει τη δύναμη να αφομοιώνει και να εκφράζει λαθραία δεξιά κοινωνικά χαρακτηριστικά, ατόμων και ομάδων που παρουσιάζονται κατά βάση ως «αριστερές». Τρανό παράδειγμα, ότι αναφέραμε πιο πάνω σε σχέση με το μερικό συντεχνιακό όφελος.

Μια συνδικαλιστική διεκδίκηση λοιπόν, η οποία για να επιτύχει έρχεται σε αντίθεση με το συνολικό κοινωνικό όφελος, είναι βαθύτατα συντηρητική διότι χρησιμοποιεί ξεπερασμένα σχήματα και φόρμες, τα οποία την καθιστούν κάθε τι άλλο παρά προοδευτική.

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν άτομα, κοινωνικές ομάδες και κόμματα, τα οποία στον οριζόντιο άξονα αριστεράς δεξιάς το αριστερότερο σημείο στο οποίο θα μπορούσαν να φτάσουν είναι το σημείο τομής. Παρ΄όλα αυτά όμως είναι διατεθειμένα να δουλέψουν με νέα σχήματα, και νέα ερμηνευτικά εργαλεία, αποστασιοποιούμενα από παλαιές πρακτικές και θεωρήσεις. Έτσι μπορούν να καταταχθούν στο πρώτο τεταρτημόριο.

Παρακάτω ακολουθεί ένα διάγραμμα,  το οποίο μας δείχνει μια εκτίμηση για τη θέση των κυριότερων σημερινών κομμάτων σε όρους αριστεράς - δεξιάς και, ταυτόχρονα, προοδευτισμού – συντηρητισμού.

Ακολουθούν δυο ερμηνευτικές παρατηρήσεις για το διάγραμμα:

1)     Το ύψος, αλλά και το εμβαδό, το οποίο καταλαμβάνει κάθε κόμμα, δεν εκφράζει το μέγεθος της απήχησής του, αλλά το εύρος των απόψεων που εκφράζει, άσχετα με το πλήθος των ατόμων που τις εκφράζουν. Για παράδειγμα, η ΔημΑρ και δυο άτομα να είχε μόνο, το ένα θα ήταν στο κάτω άκρο της και το άλλο στο επάνω.

2)     Η Χρυσή Αυγή, είναι η μισή έξω από το σύστημα. Αυτό μπορεί μαθηματικά να μη στέκει, αλλά έχει συμβολικό χαρακτήρα.  

Ο πίνακας αυτός θεωρώ ότι μας βοηθά να αντιληφθούμε ποιες είναι οι δυνατότερες να γίνουν συγκλίσεις, και με τι σημεία αναφοράς.

Επίσης αξίζει να παρατηρήσουμε ένα κενό ανάμεσα στη ΔημΑρ και στο ΠαΣοΚ. Δεν είναι τυχαίο… Μήπως είναι ο χώρος του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού;  (lol)